Marmara bölgesindeki sanayi kuruluşlarını tarihçeleri
Şeker fabrikalarımızın Marmara Bölgesindeki illere göre dağılış durum ve kuruluş yılları
Adı Üretime açılış yılı
Kırklareli - Alpullu 1926
Adapazarı 1953
Balıkesir - Susurluk 1956
2)Süt ve Süt Ürünleri
Marmara Bölgesi'nin bazı yerlerinde süt ve süt ürünlerine dayalı fabrikalar vardır.Örneğin;Mis Süt (Balıkesir - Gönen), ve Meriç Süt (Edirne). Ayrıca Edirne ve Tekirdağ illerimiz beyaz peynir üretimi ile ün salmıştır.
3)Un ve Unlu Ürünler Endüstrisi
Yurdumuzda ilk un fabrikası, 1885 yılında, İstanbul - Ayvansaray'da kurulmuştur. 1885 yılından bu yana bölgede birçok un fabrikası kurulmuş ve bu fabrikalar her yıl ürütimlerini biraz daha artırmışlardır.
4)Konserve veSalça Üretimi
İlk konserve fabrikası 1920 yılında İstanbul - Kartal'da kurulmuştur. Yurdumuzda (1985 yılı verisidir), 72 adet büyük konserve fabrikası vardır. Yıllık üretim kapasitesi, 125 bin tonu bulur. Fabrikaların, 16 sı Balıkesir, 12 si Bursa ve 10 u da Çanakkale'de idi.
Giderek gelişen bir gıda sanayi dalı da, salça üretimidir. Bu üretimin merkezi Güney Marmara Bölümü illeridir. Özellikle 1960'dan sonra çağdaş fabrikalar kurulmaya başlamış ve bugün yıllık üretim kapasitesi, 120 bin tonu bulmuştur. Bu alanda en büyük gıda şirketleri;Demko, Pınar, Akfa, Tukaş, Tat ve Sedaş gibi şirketlerdir.
5)Bitkisel Yağ Üretimi
Bu gün ülkemizde birkısmı Balıkesir ilinde olmak üzere, yıllık üretim kapasiteleri 10bin ton ve daha fazla olan 26 büyük fabrika vardır (1990). Bunlara, büyük zeytinyağı fabrikaları da dahildir.Örneğin;Trakya Yağ Sanayii, Tar - İş, Aymar, Bafay gibi.
6)Tütün ve İspirtolu İçkiler Endüstrisi
Marmara Bölgesi Tütün ve Sigara Fabrikaları(1990)
Fabrikanın Adı Kuruluş Yılı Kapasitesi(ton/yıl)
İstanbul - Cibali 1887 5950
İstanbul - Maltepe 1970 20046
Marmara'daki yıllık üretim kapasitesi en yüksek Bira fabrikaları
İli ve Adı Yıllık Üretim Kapasitesi(bin tl)
İstanbul Tekel Bira Fabrikası 40
İstanbul Efes Bira Fabrikası 25
Marmara Tekel Şarap Fabrikaları ve Üretim Kapasiteleri
İli ve Adı Kuruluş yılı Kapasitesi(bin tl/yıl)
İstanbul - Paşabahçe 1922 2 300
Tekirdağ 1931 7 000
Çanakkale 1962 2 050
Tekirdağ-Şarköy-Uçmakdere1966 800
Tekirdağ - Şarköy 1966 1 500
Bilecik 1971 1 600
Edirne - Uzunköprü 1976 1 000
7)Dokuma, Deri ve Giyim Endüstrisi
Başlıca pamuklu iplik dokuma fabrikaları arasındaki Mensucat Santral (İstanbul ve Edirne),Akip (İstanbul) fabrikaları, alanın en büyük iplik fabrikalarıdır.
Pamuklu kumaş dokuma fabrikalarından; Bozkurt(İstanbul), Kartaltepe (İstanbul) fabrikaları Marmara Bölgesinin başlıca pamuklu kumaş dokuma fabrikalarıdır.Bugün ülkemizde, çoğunluğu İatanbul, Adana ve Bursa gibi illerde olmak üzere, 60 dolayında pamuk ipliği, yün ipliği,pamuklu kumaş ve yünlü kumaş dokuma fabrikaları vardır. Fakat yünlü dokuma endüstrimiz, pamuklu dokuma endüstrimizde olduğu şekilde gelişmiş değildir. Yurdumuzun, ilk yünlü dokuma fabrikası 1843 yılında faaliyete geçen, İzmit - Hereke kumaş fabrikası olup, 1890 da halı dokuma üniteleride eklenmiş; fakat 1905 yılından başlayarak, tamamen bir yünlü kumaş dokuma fabrikası durumuna getirilip, 1934 yılında Sümerbank'a devredilmiştir.Bundan sonra Bursa Merinos Yünlü kumaş fabrikası gibi büyük Sümerbank kuruluşunun faaliyete geçmesi, yünlü dokuma endüstimizin gelişmesinde büyük rol oynamıştır.
Özel sektöre ait başlıca pamuk ve yün ipliği dokuma fabrikaları
Adı ve ili İğ sayısı
Mensucat Santral - İstanbul 100.700
Narin - İstanbul 63.300
Akip - İstanbul 50.000
Edip - İstanbul 50.000
Bisaş - Bursa 90.000
Özel sektöre ait başlıca yünlü ve pamuklu dokuma fabrikaları
Adı ve ili Tezgah sayısı
Narin - İstanbul 560
Bozkurt - İstanbul 625
Mensucat Santral-İstanbul ve Edirne 975
Kartaltepe - İstanbul 545
Doğal ipek ipliği ve ipekli kumaş üretimimizin merkezi eskiden olduğu gibi yine Bursa ilidir. Yapay ipekçilikte en büyük fabrikamız, Gemlik Suni ipek fabrikası adı ile, Bursa - Gemlik'tedir. Adı, Filaş dokumacılığı diye de geçer.
Deri ve deri ürünleri de yurdumuzda gelişmiş bir sanayi dalıdır.İstanbul - Yedikule' deki Sümerbank'a ait fabrikada deri ayakkabı üretilmektedir.
8)Otomotiv Endüstrisi
Türkiye gemi yapım fabrikaları, İzmir - Alaybey tersanesi hariç, bütün tersaneler İstanbul ve çevresindedir.
Tersanelerin dışında Bursa ve İstanbul otomobil fabrikaları, İstanbul'da otobüs-kamyon-kamyonet fabrikaları, yine İstanbul'da traktör fabrikaları ve Sakarya'da demiryolu araç ve gereçleri vardır.
9)Kimya Endüstrisi
Motorlu taşıt araçları lastiği; Yurdumuzda bu endüstri, 1962'de kurulmaya başlamıştır.Bugün bu alanda faaliyet gösteren, beş büyük fabrika vardır.Bunlardan Uniroyel Adapazarı'nda, Petlas Kırşehir'de ve diğer fabrikalarda İzmit'tedir. Fabrikaların bu bölgeye toplanmasının esas nedeni, hammadde sağlama kolaylığıdır. Kauçuk, karbon siyahı ve kortbezi gibi temel hammaddeler önceleri yurt dışından getiriliyordu. Kuruluş bölgesi, bu maddelerin deniz yolu ile getirilmesine çok uygundur. Ancak, 1970'den sonra bölgede, hammadde üreten petrokimya tesisleri kurulmuştur. Bunlar, İzmit - Yarımca petrokimya tesisleri ve yine İzmit - Köseköy kortbezi fabrikası olup, lastik endüstisinin hammadde ihtiyacı büyük ölçüde bu fabrikalardan karşılanır.
Motorlu Araçlar Lastik Fabrikaları ve Üretim Kapasiteleri
Adı İli Üretim kapasiteleri(bin adet)
Good- year Kocaeli-İzmit 1 500
Uniroyal Sakarya-Adapazarı 1 500
Pirelli Kocaeli-İzmit 1 000
Fulda Kocaeli-İzmit 1 000
Lassa Kocaeli-İzmit 5 000
Marmara Yapay Gübre Fabrikaları ve Kapasiteleri
Adı ili Kapasitesi(binton/yıl)
Bağfaş Balıkesir-Bandırma 125
Yarımca İzmit-Yarımca 125
Gemlik Bursa-Gemlik 595
10)Orman Ürünleri Endüstrisi
1936 yılında üretime açılan ilk kağıt fabrikamız, bugün SEKA İzmit Kağıt Fabrikası diye bilinen fabrikadır. Tesis, bir fabrikalar topluluğu olup, 1936'da 1. kağıt fabrikası, 1944'de 2., 1954'de 3. ve 1957'de 4. kağıt fabrikası hizmete girmiştir.Daha önce Sümerbank'a bağlı olan tesis, 1955 yılında kurulan S.E.K.A iktisadi kuruluşuna bağlanmıştır.
Marmara Selüloz ve Kağıt Fabrikaları
Adı ili İşletime Açılış Yılı
İzmit Kocaeli-İzmit 1936
Balıkesir Balıkesir 1981
11)Çimento,Cam ve Seramik Endüstrisi
Yurdumuzda çimento endüstrisi, Cumhuriyet Devri öncesinde kurulmaya başlamıştır. Bu konudaki ilk fabrika; 1910 yılında faaliyete geçen, İzmit-Darıca çimento fabrikasıdır. Bu fabrikayı 1911 yılında kurulan İzmit-Eskihisar çimento fabrikası izlemiştir. Bu iki fabrikanın üretimi yetmeyince, İstanbul - Zeytinburnu ve Kartal çimento fabrikaları kurulmuştur. Daha sonra bu fabrikaları, Kırklareli - Pınarhisar ve Balıkesir çimento fabrikaları izlemiştir.
Gelişmiş bir sanayi dalıda, şişe ve cam endüsrisi üretim alanıdır. Bu konudaki ilk çağdaş fabrikamız, İstanbul Paşabahçe şişe ve cam fabrikası olup, 1936'da üretime geçmiştir.
Marmara Şişe ve Cam Fabrikaları Dağılışı
Adı İli Açılış Yılı
Paşabahçe İstanbul-Paşabahçe 1936
Çayırova Cam İzmit-Çayırova 1961
Topkapı Şişe fab. İstanbul-Topkapı 1968
Teknik cam İstanbul 1968
Çayırova cam elyafı İzmit-Çayırova 1971
Trakya cam Kırklareli-Lüleburgaz 1981
Kırklareli cam Kırklareli-Lüleburgaz 1981
Seramik ve Porselen Endüstrisinde Marmara Bölgesi birinci sırayı alır. İş gücü de büyük ölçüde bu bölgede toplanmıştır.
(B-7)Ulaşım
Marmara Bölgesi coğrafi konumu nedeniyle tarihi çağlar boyunca sürekli işlek bir yol olmuştur. Bölge deniz ve karayolları bakımından büyük önem taşır.Asya ve Avrupa kıtaları, bu bölgede boğazlar yoluyla bağlanır. Yine boğazlar Karadeniz'i Ege denizine, Akdeniz'e ve oradan da Atlas Okyanusu'na bağlar.
a)Karayolları Ulaşımı
Batı Avrupa'dan gelerek Balkanlar'dan geçen, uluslararası ulaşımın sağlandığı E-5 karayolu Marmara Bölgesi'ne Edirne'de Kappıkule'den girerek, İstanbul Boğazında bulunan Boğaz köprüsü yoluyla Anadolu yakasına geçer ve buradan da Ortadoğu ülkelerine kadar uzanır. Bu yol, Avrupa'nın Asya'ya bağlandığı en büyük yoldur.
b)Havayolları Ulaşımı
Havayolları bakımından, bölgede İstanbul, uluslararası bir önem taşır. Burada bulunan Atatürk(Yeşilköy) havalimanına dünyanın her tarafından ve buradan da yabancı kentlere seferler yapılır. Bundan başka bölgede Bandırma, Balıkesir ve Çanakkale hava meydenları bulunmaktadır. Atatürk Havalimanı:İstanbul'da Yeşilköy'de olup, 1985 yılına kadar adı,Yeşilköy havalimanı idi. Yurdumuzun ilk askeri ve sivil amaçlı havalimanı olup, 1925 yılından buyana hizmet vermektedir. Zamanla genişletip modernize edilerek bugünkü çağdaş konumunu kazanmıştır.Kapasite özellikleri şunlardır;
a)Saatte 70 uçak iniş-kalkış yapabilir.
b)Aynı anda 30 uçak, apronlara yanaşarak indirme-bindirme yapabilir.
c)Yolcu terminalleri, yılda 15 milyon yolcu ağırlayabilir.
Bu özellikleri ile, yurdumuzun en büyük havalimanı olup, Avrupa'da sayılı büyük havalimanları arasındadır. Uçak trafiği, hızlı bir biçimde artmaktadır.Örneğin; 1960'da toplam 30 bin iniş- kalkış yapılmışken, 1975 de bu sayı 49 bini ve 1990 da 75 bini bulmuştur.Bu seferlerin %60 ila %70'i dış hat seferleridir. İnen- binen yolcu sayısı da hızlı bir şekilde artmaktadır.
c)Demiryolları Ulaşımı
Avrupa'dan gelen demiryolları bölgeden geçerek Orta ve Ön Asya ülkelerine ulaşır. Balkan ülkeleri hattı, 1875 yılında Avusturya tarafından yapılmış ve buna Rumeli hattı adı verilmiştir. Balkanlardan gelen bu demiryolu, İstanbul'da Sirkeci garına kadar ulaşır. Anadolu yakasında bulunan, İstanbul- Haydarpaşa garından itibaren olan demiryolu hattına da Anadolu hattı denilir ve bu demiryolu 1888 de İzmit'e, 1892de de Eskişehir ve Ankara'ya kadar Alman şirketleri tarafından yapılmıştır. Bölgeden geçen demiryolu Edirne'den Kars'a kadar uzanır.Adana ve İzmir'den gelen demiryolları ile Eskişehir'de birleşir.
d)Denizyolları Ulaşımı
Bölgenin en önemli limanları, İstanbul Boğazı ve İzmit Körfezi çevresindedir. Ama bölgede, 25 kadar liman vardır.
Bunlardan, İstanbul Boğazı Limanları arasında en büyükleri, Rumeli yakası kıyılarındaki Eminönü, Tophane ve Anadolu yakası kıyısındaki Haydarpaşa limanıdır. Daha birçok gemi uğrak yeri vardır.Ancak, bu üç büyük limana, Büyük İstanbul Limanı limanı diyebiliriz. Bu limanlar yani büyük İstanbul limanı, yurdumuzun en büyük dış ticaret malları giriş kapısıdır durumundadır.
Bu limanlara giriş-çıkış yapan yıllık gemi sayısı 2500 ila 3000 arasındadır.İndirilen-bindirilen yıllık toplam yük tonajı 3-3.5 milyon tonu bulur.İstanbul limanlarının, yıllık gemi sayısı ve yük grafiğini hafifleten İzmit Körfezi çevresi limanları,İzmit ve yakın çevredeki limanlar ile temsil edilir.Bunların en önemlileri İzmit Limanı ve Derice, Gölcük, Darıca limanları ve diğerleridir. Gölcük başlıca askeri limanımızdır. İzmit ve Derince limanlarına giriş-çıkış yapan yıllık gemi sayısı, 1500 ila 2000 i bulur. İndirilen bindirilen yıllık tonajı ise, bazı yıllar 10-15 milyon tonu bulur. Bazı yıllar da 1.5 ila 3 milyon ton arası değişir.
Marmara Bölgesi'nin diğer önemli limanları arasında başlıcaları; Bandırma limanı(Bağfaş gübre fabrikasına hizmet eder), Gemlik Limanı (Bursa'daki otomobil fabrikaları ve Gemlik ipekli fabrikasına hizmet eder) ve Tekirdağ limanı olarak sıralanabilir. Kuzey Marmara kıyılarının en önemli limanı durumunda olan Tekirdağ limanı, İstanbul limanlarının yükünü hafifleten bir liman olup, yıllık yükleme boşaltma kapasitesi 6000 ton dolayındadır.Çanakkale limanı da Marmara Bölgesi limanlarındandır. Ama hinterlandı dar olduğundan, gelişememiştir. Bununla birlikte çok büyük bir stratejik liman olup, sadece Çanakkale Boğazı'nın değil, İstanbul Boğazı'nın da askeri yöndenbir kiliti durumundadır.
