Liken Planus
Liken planus sık görülen deriyi, ağız içini veya her ikisini birden etkileyen bir hastalıktır. Toplumda %1 oranında görülür.
Liken ne değildir?
Liken planusun (LP) anlamak için önce ne olmadığını bilmek gerekir. Liken planus bir enfeksiyon hastalığı değildir. Liken planusun başka bir kişiye bulaşması imkansızdır. Hastalık bir kanser türü değildir, kalıtımsal olarak geçmez ve gıdalarla ilişkili değildir.
Liken planus nedir?
Liken planus deriyi, ağız içini ve bazen her ikisini de etkileyen enflamatuar bir deri hastalığıdır.Hastalık cinsel bölgede de görülebilir. Hastalığın nedeni bilinmemektedir. Bazen kalp, hipertansiyon ve eklem hastalıklarında kullanılan ilaçlara karşı liken planus tipinde reaksiyon gelişebilir. Bu durumda ilaçlar kesildikten bir kaç hafta sonra döküntü gerilemeye başlar. Liken planusu olan kişilerin bazılarında Hepatit C bulunabilir ve Dermatoloji uzmanınız hepatiti C araştırmak için bazı kan tahlilleri isteyebilir. Liken planus erkek ve kadınları eşit olarak etkiler ve en sık orta yaşlarda görülür.
Deride Liken Planus
Liken planusta deride kırmızımsı morumsu, çok kaşıntılı, düz yüzeyli kabarıklıklar meydana gelir.
Vücudun herhangi bir yerinde görülebilmekle birlikte el bileği ve ayak bileği en çok görüldüğü yerlerdir. Hastalık sırtın alt bölgesi, boyun, bacaklar, cinsel bölge ve nadir olarak da saçlı deri ve tırnaklarda görülebilir. Kalın olan döküntüler özellikle alt bacak ön yüzünde görülür. Su kabarcığı olması nadirdir. Tipik görünümde olan liken planusu tanımak kolayken, bazen biyopsi almak gerekebilir.
Bazen derideki liken plan daha az problem yaratır ve tedavi gerektirmeyebilir. Bununla birlikte hastaların çoğunda kaşıntı şiddetlidir. Bir çok hastada hastalık 2 yıl sürer. İyileştiğinde sıklıkla deride koyu renkli lekeler bırakır. Kendiliğinden ortaya çıkabildikleri gibi, kendiliğinden de kaybolabilirler. Beş hastadan birinde ikinci bir liken planus atağı olur.
Liken planusta kesin tedavi olmamakla birlikte, hastalık gerileyene kadar tedavi kaşıntıyı azaltır ve döküntüyü iyileştirir. Her liken planus olgusu birbirinden farklı olduğu için tedavi seçenekleri de birbirinden farklıdır. En yaygın iki tedavi kortizonlu kremlerin ağızdan alınan antihistaminiklerle birlikte kullanımıdır. Her iki ilaçta kaşıntıyı azaltır. Daha şiddetli liken planus olgularında kortizon ağızdan verilebilir. PUVA denilen ultraviyole ışık tedavisi kullanılabilir.
Bu tedavileri almadan evvel doktorunuzla bu tedavilerin yan etkileri konusunda konuşun.
Liken plan tedavisinde doktorunuzun önerilerine uymak takipleri aksatmamak gerekir. Travmaya uğrayan alanlarda liken planus lezyonları çıkabildiğinden derinizi travmalardan koruyun.
Ağızda liken planus
Ağız içindeki liken planus en çok yanakları, dişetleri ve dili etkiler. Ağızdaki liken planusu tedavi etmek zordur, derideki liken planusa göre hastalık daha uzun sürer. Ne yazık ki liken plalnusu bulunan bir çok hastanın az da olsa ağızlarında lezyon vardır. Ağızda liken bulunan beş hastadan birinde ise deride liken planus vardır.
Ağızdaki liken planus beyaz çizgiler ve noktalar şeklinde görülür. Bu değişiklikler genellikle rahatsızlığa yol açmazlar. Diş hekimleri rutin muayeneleri sırasında liken planusu saptayabilirler. Çok şiddetli liken planusta ağızda ağrılı yara ve ülserler görülebilir. Liken planusu doğrulamak için ağızdan biyopsi almak gerekebilir. Doktorunuz bu yaranın bir enfeksiyon sonucu gelişip gelişmediğini araştırmak isteyebilir. Bazen biyopsiyi bir kaç kez tekrar etmek gerekebilir.
Liken planus tipinde allerjik reaksiyonlarda diş malzemelerine karşı gelişebilir, fakat bu durum nadirdir. Eğer böyle bir durum var ise allerjiye neden olan madde çıkartılmalıdır.
Bir çok tedavi ağrıyı azaltmasına ve yaraları iyileştirmesine rağmen ağız içi liken planusunda kesin tedavi yoktur. Ağrı ve yanma hissi yok ise tedavi yapmaya gerek yoktur. Çok şiddetli ağız içi liken planus olguları lokal sürülen ve ağızdan alınan ilaçlarla tedavi edilebilir. Ağızdaki liken planus kötü ağız bakımından negatif yönde etkilenir. Bu nedenle hastalar yılda iki kez diş hekimine muayene olmalıdırlar.
Cinsel bölgede liken planus
Liken planusu bulunan beş bayandan bir tanesinde vajinal bölgede liken planus lezyonu vardır. Eğer hafifse hiçbir rahatsızlığa yol açmaz. Fakat yara açılırsa, cinsel ilişki sırasında ağrıya neden olabilir. Erkeklerde cinsel bölgede liken görülme sıklığı daha azdır.
Risk altında mısınız?
Ağız içinde liken planusu olan hastalarda kanser geliştirme riski hafifçe artmıştır. Bu nedenle ağız içinde liken planus bulunan hastalarda tütün ve alkol kullanımı kanser gelişim riskini arttırdığı için yasaklanmalıdır. 6-12 ayda bir rutin ağız içi dermatolojik muayenesi yapılmalıdır.
Diyet
Baharatlı gıdalar, domates ve domatesli ürünler, kafeinli kahve ve kola, cips, mısır patlağı, eğer ağız içinde yara var ise liken planusu tetikleyebilir.
Tırnak tutulumuBazı liken planus olgularında tırnak tutulumu olabilir. Tırnak değişikliklerinin bir çoğu tırnak yatağını haraplar. Genellikle yalnızca bir kaç el ve ayak parmağı tutulabilir, fakat bazen hepsinde de görülebilir.
Tırnakta uzunlamasına girinti ve kabarıklıklar, kalınlaşma, yataktan ayrışma ve tırnak kaybı görülebilir. Şiddetli olgularda tırnak geçici veya kalıcı olarak haraplanabilir.
Saçlı deri tutulumu
Nadir olgularda liken saçlı deride de görülebilir. Bu durum liken planopilaris adını alır. Liken planopilaris görülen alanda kızarıklık, tahriş ve bazı olgularda kalıcı saç kaybı gelişebilir.
Liken planus durağan ise hastalığın şiddeti ve dağılımında 1-2 aylık dönemde değişiklik olmaz. Liken planusun sebebini açıklayacak bir çok teori olmasına rağmen, bir çok dermatolog bu hastalığın otoimmun olduğunu düşünmektedirler. Otoimmun terimi şu anlama gelmektedir: Hastanın mikroplarla mücadele etmesini sağlayan beyaz küre hücreleri normal deri, ağız içi mukozası, tırnak ve saç hücrelerine saldırırlar.
