Celal Bayar Üniversitesi (CBÜ) Tıp Fakültesi'nde, omurga rahatsızlıklarında kullanılan titanyum alaşımlı vida yerine, sinir dokularına zarar vermeyen, esneyip sertleşebilen transpediküler vida geliştirildi.
CBÜ Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Beyin ve Sinir Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Cüneyt Temiz, dünyada yıllardan beri omurga hastalıklarında ve kırıklarda ''transpediküler vida fiksasyonu'' yönteminin kullanıldığını belirtti.
Prof. Dr. Temiz bu yöntemle vidaların kemiklerin içine gönderildiğini anlattı. Temiz, rot denilen titanyum parçalarla birleştirilerek, problemli olan omurun üzerindeki yükün azaltılmasına, bu şekilde hastanın iyileştirilmesine çalışıldığını söyledi.
Titanyum alaşımlı vidaların, yükü taşıyabilmesi için sert ve dayanıklı olması gerektiğini bildiren Prof. Dr. Temiz, bunun da bazı sorunlara yol açabildiğini kaydetti.
Temiz, şu bilgiyi verdi:
''Omurgada bu vidaları gönderdiğimiz yerlerin çevresinde çok önemli sinir yapıları var. Bu yapılar içeride omurilik, üst ve altta kan sinir kökleri olarak özetlenebilir. Vida eğer doğru yere değil, 5 ile 10 milimetre içeri veya dışarıya giderse sinir yapılarına zarar veriyor, bu da ciddi problemlere neden olabiliyor. Tıp literatüründe bazı yayınlarda yüzde 40'a kadar böyle ciddi problemlerin ortaya çıktığı ifade ediliyor.''
Cüneyt Temiz, yıllardır bu tür ameliyatlara girdiğini ancak bir eksiklik fark ettiğini belirtti. Bu eksikliği giderebilmek için Türkiye'de nelerin yapılacağı konusunda araştırmalar yürüttüğünü ifade eden Prof. Dr. Temiz, şöyle devam etti:
''Çalışmalarımız sonucunda istenildiğinde esneyebilen, istendiğinde sertleşebilen bir transpediküler vida geliştirdik. Bu vida, omura girerken omurun dış kısmındaki sert kemiğe dayandığında içindeki yumuşak kemiğe doğru yer değiştiriyor. Böylece dışındaki sert kemiği kırmıyor, çevredeki sinir dokularına zarar vermiyor.
Vidanın, göndermek istediğimiz yere ulaşımı kolay oluyor. Bir çeşit basınca duyarlı akıllı vida diyebiliriz. Bu vidaların standart testleri var, en az santimetre kareye 50 nitron gibi bir basınca dayanmaları gerekiyor. Ortalama toplam dayandıkları basınç 5 bin kilonewton yani yaklaşık 5 ton civarında.''
Temiz, kendi ulaşabildiği kaynaklara göre, geliştirdikleri vidanın dünyada ilk olduğunu, patent almak için başvuruda bulunduklarını kaydetti.
Vidaların halen yurt dışından alındığını, son zamanlarda yerli firmalar benzer vidaları üretse de yurt dışına bağımlı olunduğunu vurgulayan Temiz, şöyle konuştu:
''Geliştirdiğimiz vidayı dünyada tüm patent testlerine sokmak ve dünyanın kabul ettiği, ilk defa geliştirilmiş bir çalışmaya imza atmış olmak hedefimizdi. Başarı tüm üniversitenin. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği bölümünden Prof. Dr. Enver Atik ile birlikte çalıştık. Tasarımda birçok ince noktayı o halletti. Geliştirdiğimiz yumuşak vidayı yerine yerleştikten sonra arkasındaki özel mekanizma yardımıyla, tekrar sıkıştırarak mekanik dayanıklılık sağlayacak hale getirebiliyoruz.''
Kemik erimesi vakalarında kullanılan düz vidaların, kemiğin iç yapısı çok iyi olmadığı ve vidayı çok iyi tutmadığı için sıyrılma gibi problemlere yol açabildiğine dikkati çeken Temiz, ''Hastalar tekrar tekrar ameliyat olmak zorunda kalabiliyorlar. Biz buna bir çözüm geliştirmeye çalıştık. Vidamız, kapalı halde normal bir vida, transpediküler olarak yerine gönderiliyor. Omura gönderildikten sonra vida içine özel bir mekanizma yerleştiriliyor. Mekanizma vidanın içine yerleştirildiğinde vida, kemiğe tutunuyor''dedi.
-Çalışmalar 4 yıl sürdü-
Basınca duyarlı akıllı vida geliştirme sürecinin yaklaşık 4 yıl sürdüğünü vurgulayan Temiz, çalışma süreçlerinin tamamını Manisa CBÜ bünyesinde gerçekleştirmekten mutluluk duyduklarını dile getirdi.
Temiz, ''Daha işimiz bitmedi, hayvan deneyleri kısmını yapıyoruz. Ondan sonra seri üretime geçip, insanda kulanım iznini aldıktan sonra da uygulamayı düşünüyoruz. Sistemin adının Manisa'nın eski ismi olan 'Anemon' olmasını istiyoruz. Manisa'dan dünya tıp bilimi literatürüne küçük bir katkıda bulunabilirsek çok mutlu olacağız'' diye konuştu.
Prof. Dr. Temiz, vidanın temel olarak osteoporoz (kemik erimesi) hastaları için kullanılacağını belirterek, şunları kaydetti:
''Kemik erimesi hastalarıyla birlikte her türlü omurga probleminde bu vida kullanılabilecek. Değişik boyutlarını geliştiriyoruz. Bel, sırt ve hatta boyun omurları için bu şekilde elastiki vidalar geliştirdik. Özellikle boyun omurlarında transpediküler vida uygulaması çok zor ve risklidir. Bu yeni geliştirilen vida sistemi ile bu risklerin daha da azalacağını düşünüyorum. Omurgayı artık tamamen sabitlememek, onun yerine omurganın bir kısım hareketlerine izin vermek yönünde dinamik stabilizasyon denilen yeni bir anlayış ortaya çıktı. Bu sistemde sadece vida başı oynuyor ve omurgaya belli düzeyde bir hareketlilik sağlıyor. Ama vidayı ve sıkma düzeneğini belli derecelerde ayarlayabiliyoruz, vidanın tamamını elastik olarak, dinamik stabilizasyon halinde kullanabiliyoruz. Ayrıca literatürde vidadan dinamik olan herhangi bir sistem de bulamadık.''