Dunya bu isinlari tekrar atmosfere yansitiyor ama bazi isinlar su buhari, karbondioksit ve metan gazinin dunyanin uzerinde olusturdugu dogal bir ortu tarafindan tutuluyor. Bu da yeryuzunun yeterince sicak kalmasini sagliyor. Ama son donemlerde fosil yakitlarin yakilmasi, ormansizlasma, hizli nufus artisi ve toplumlardaki tuketim egiliminin artmasi gibi nedenlerle karbondioksit, metan ve diazot monoksit gazlarin atmosferdeki yigilmasi artis gosterdi. Bilimadamlarina gore iste bu artis kuresel isinmaya neden oluyor. 1860’tan gunumuze kadar tutulan kayitlar, ortalama kuresel sicakligin 0.5 ila 0.8 derece kadar artigini gosteriyor.
Bilimadamlari son 50 yildaki sicaklik artisinin insan hayati uzerinde farkedilebilir etkileri oldugu gorusunde.
Ustelik artik geri donusu olmayan bir noktaya yaklasiliyor.
Hicbir onlem alinmazsa bu yuzyil sonunda kuresel sicakligin ortalama 2 derece artacagi tahmin ediliyor.
2007’nin de dunya genelinde kayitlarin tutulmaya baslandigi son 150 yillik donem icinde en sicak yil olabilecegi ongorusu var.
Peki bu sicaklik artisi yani kuresel isinma nelere yol aciyor, hayatimizi nasil etkiliyor?
Dunya iklim sisteminde degisIkliklere neden olan kuresel isinmanin etkileri en yuksek zirvelerden, okyanus derinliklerine, ekvatordan kutuplara kadar dunyanin her yerinde hissediliyor.
Kutuplardaki buzullar eriyor, deniz suyu seviyesi yukseliyor ve kiyi kesimlerde toprak kayiplari artiyor.Ornegin 1960’larin sonlarindan bu yana Kuzey Yarikure’de kar ortusunde yuzde 10’luk bir azalma oldu. 20’inci yuzyil boyunca deniz seviyelerinde de 10-25 cm arasinda bir artis oldugu saptandi.
Kuresel isinmaya bagli olarak dunyanin bazi bolgelerinde kasirgalar, seller ve taskinlarin siddeti ve sIkligi artarken bazi bolgelerde uzun sureli, siddetli kurakliklar ve collesme etkili oluyor.
Kisin sicakliklar artiyor, ilk bahar erken geliyor, sonbahar gecikiyor, hayvanlarin goc donemleri degisiyor. Yani iklimler degisiyor.
Iste bu degisIkliklere dayanamayan bitki ve hayvan turleri de ya azaliyor ya da tamamen yok oluyor.
Kuresel isinma insan sagligini da dogrudan etkiliyor
Bilimadamlari, iklim degisIkliklerinin kalp, solunum yolu, bulasici, alerjik ve bazi diger hastaliklari tetikleyebilecegi gorusunde.
Biz neler yapabiliriz ? sorusunun cevabi, Neler yapabiliriz ? baslikli icerigimizde. Ayrica Yapmamiz Gerekenler basligina da bakabilirsiniz.
Kaynak: kuresel-isinma.org
Kuresel Isinmanin Nedenleri: Hava kosullarinin uzun bir zaman kesiti icinde ortalama durumu iklim olarak tanimlanir. Dunya son bir milyar yil icinde yaklasIk ikiyuzelli milyon yil suren sicak donemler ve bunlarin ardindan gelen dort buyuk soguk donem gecirmistir. Dunya yaklasIk elli milyon yil once soguk bir doneme daha girmis, bu donemde yuzbin yilda bir on bin yil sureyle gorulen sicak donemlerin haricinde soguma egilimi gostermistir. Su an bu sicak donemlerden biri yasanmaktadir. Dort bin yil once baslayan sicaklik dususleri sonucunda Dunya'nin soguma egiliminin artmasi beklenmekteydi fakat bu artis son yuzelli yildir gerceklesmemistir.
Gunes gibi dogal etkenlerle buyuyen bu artisin nedeni, ozellikle son donemlerde, buyuk olcude insan kaynakli olan sera etkisiyle olusan kuresel isinmanin sebepleri:
Dogal Nedenler :
Gunesin Etkisi:
ESA bilim adamlarindan Paal Brekke; iklim bilimcilerinin uzun suredir Gunes beneklerinin 11 yillik dongusel hareketini ve Gunes'in yuzyillik surecler icinde parlaklik degisimini incelediklerini belirtmistir. Bunun sonucunda Gunes'in manyetik alani ve protonlar ile elektronlar biciminde ortaya cikan gunes ruzgarinin, Gunes sisteminde kozmik isimalara karsi bir kalkan gorevinde oldugu aciklanmaktadir. Gunes'in degisken aktivitesiyle zayiflayabilen bu kalkan, kozmik isimalari gecirmektedir. Kozmik isimalarin fazla olmasi bulutlanmayi arttirmakta, Gunes'ten gelen radyasyon oranini degistirerek kuresel sicaklik artisina neden olmaktadir.
Yapay nedenler :
Fosil Yakitlar:Komur, petrol ve dogalgaz dunyanin bugunku enerji ihtiyacinin yaklasIk u'lik bolumunu saglamaktadir. Yapilarinda karbon ve hidrojen elementlerini bulunduran bu fosil yakitlar, uzun surecler icerisinde olusmakta fakat cok cabuk tuketilmektedir. Dunyanin belirli bolgelerinde toplanmis bu yakitlarin gunumuz teknolojisiyle ¾'unun yarisinin cikarilmasi imkansiz; diger yarisinin ise cikarilmasi teknik olarak cok pahalidir. Bu da fosil yakitlari yenilenemeyen ve sinirli yakitlar sinifina sokmaktadir.
Sera gazlari:
Sera Gazlari Olusumu:Gunes'ten gelen isinlarin bir bolumu ozon tabakasi ve atmosferdeki gazlar tarafindan sogurulur. Bir kismi litosferden, bir kismi ise bulutlardan geriye yansir. Yeryuzune ulasan isinlar geriye donerken atmosferdeki su buhari ve diger gazlar tarafindan tutularak Dunya'yi isitmakta oldugundan yuzey ve troposfer, olmasi gerekenden daha sicak olur. Bu olay, Gunes isinlariyla iesinan ama icindeki isiyi disariya birakmayan seralari andirir; bu nedenle de dogal sera etkisi olarak adlandirilir
Sera etkisinin Onemi:Sera etkisi dogal olarak olusmakta ve iklim uzerinde onemli rol oynamaktadir. Endustri devrimi ile birlikte, ozellikle 2. Dunya Savasi'ndan sonra, insan aktivitesi sera gazlarinin miktarini her gecen yil arttirarak yuksek oranlara ulastirmistir.
Bu etkinin yoklugunda Dunya'nin ortalama sicakliginin -18ºC olacagi belirtilmektedir. Ancak yasamsal etkisi olan sera gazlarinin miktarinin normalin uzerine cikmasi ve bu artisin surmesi de Dunya'nin iklimsel dengelerinin bozulmasina neden olmaktadir.
Bu dogal etkiyi arttiran karbondioksit, metan, su buhari, azotoksit ve kloroflorokarbonlar sera gazlari olarak adlandirilmaktadir. Ozon tabakasinin incelmesi de baska bir etkendir.
Sera Gazlari : Karbondioksit (CO2):
Dunya'nin isinmasinda onemli bir rolu olan CO2, Gunes isinlarinin yeryuzune ulasmasi sirasinda bu isinlara karsi gecirgendir. Boylece yeryuzune carpip yansidiklarinda onlari sogurur.
CO2'in atmosferdeki kosantrasyonu 18. ve 19. yuzyillarda 280-290 ppm arasinda iken fosil yakitlarin
kullanilmasi sonucunda gunumuzde yaklasIk 350 ppm'e kadar cikmistir. Yapilan olcumlere gore atmosferdeki CO2 miktari 1958'den itibaren %9 artmis ve gunumuzdeki artis miktari yillik 1 ppm olarak hesaplanmistir.
Dunyada enerji kullanimi surekli arttigindan, kullanilmakta olan teknoloji kisa donemde degisse bile, karbondioksit artisinin durdurulmasi olasi gorulmemektedir.
Sera Gazlari: Azotoksit ve Su Buhari:Azot ve oksijen 250ºC sicaklikta kimyasal reaksiyona giren azotoksitleri meydana getirir. Azotoksit, tarimsal ve endustriyel etkinlikler ve kati atiklar ile fosil yakitlarin yanmasi sirasinda olusur. Arabalarin egzosundan da cikmakta olan bu gaz, cevre kirlenmesine neden olmaktadir.
Sera etkisine yol acan gazlardan en onemlilerinden biri de su buharidir. Fakat troposferdeki yogunlugunda etkili olan insan kaynaklari degil iklim sistemidir. Kuresel isinmayla artan su buhari iklim degisimlerine yol acacaktir.
Sera Gazlari: Kloroflorokarbonlar (CFCs):CFC'ler klorin, fluorin, karbon ve cogunlukla da hidrojenin karisimindan olusur. Bu gazlarin cogunlugu 1950'lerin urunu olup gunumuzde buzdolaplarinda, klimalarda, spreylerde, yangin sonduruculerde ve plastik uretiminde kullanilmaktadir. Bilimadamlari bu gazlarin ozonu yok ederek onemli iklim ve hava degisIkliklerine neden olduklarini kanitlamislardir. Bu gazlar; DDT, Dioksin, Civa, Kursun, Vinilklorid, PCB'ler, Kukurtdioksit, Sodyumnitrat ve Polimerler'dir.
Sera Gazlarinin Bilinen ve Olasi Etkileri:
Dunyanin sicakligi sanayi devriminden bu yana 0,45ºC artmistir. Bunun esas nedeni fosil yakitlarin yanmasi sonucu aciga cikan CO2 ve diger sera gazlaridir. Artan nufus ve buyuyen ekonominin enerji gereksinimleri de fazlalasmaktadir. Bu gereksinimin karsilanmasi ise fosil yakit tuketiminin artmasina ve atmosferdeki CO2 miktarinin buyuk olcude cogalmasina neden olmaktadir. Sicaklik artisinin olasi etkileri teoriler biciminde incelenmektedir.
Sera Gazlarinin Bilinen ve Olasi Etkileri:Kuraklik ve seller: Sera etkisi cesitli iklim degisIkliklerine yol acacaktir. Onlem alinmadigi takdirde bazi doga olaylarinin olumsuz etkileri cok buyuk boyutlara ulasacaktir.
Guc uretiminde azalma: Elektrik guc santrallerinin tamami suya ihtiyac duymaktadir. Sicak gecen yillarda elektrik istemi artacak fakat su miktarinin azalmasindan dolayi elektrik uretimi dusecektir. Bu da devlet ve halklara ekonomik sIkintilar yasatacak, cesitli sorunlara neden olacaktir.
gunluk sicaklik degisimi, gunluk sicaklik degisimleri, sicaklik degisimi, sicaklik degisimleri, yeryuzunun degisimi
Paylaş
0 Yorum var "Sıcaklık değişimleri yeryüzünü nasıl etkiler?"
Yorum Gönder