ÇÖZÜMLEME / İNCELEME
1. metin
ÇAĞIRAYIM MEVLÂ’M SENİ
ÇAĞIRAYIM MEVLÂ’M SENİ
Dağlar ile taşlar ile
Çağırayım Mevlâ’m seni
Seherlerde kuşlar ile
Çağırayım Mevlâ’m seni
Su dibinde mâhi ile
Sahralarda âhû ile
Abdal olup “Yâ hû” ile
Çağırayım Mevlâ’m seni
Gökyüzünde İsa ile
Tûr Dağı’nda Mûsa ile
Elindeki âsâ ile
Çağırayım Mevlâ’m seni
…
Yunus Emre
1. a. Yunus Emre, şiirini oluştururken aşağıdaki hangi özelliklerden yararlanmıştır? İşaretleyiniz.
Dönemindeki sosyal, siyasi, idari, adli, askerî, dinî güçlerin etkinliklerinden
|
xxx
|
Sivil toplum örgütlerinin etkinliklerinden
| |
Ticari hayat ve eğitim etkinliklerinden
|
b. İşaretlediğiniz etkinliklerin birlikte oluşturdukları duygu, anlayış ve zevkin bütünü; şiirdeki hangi unsurun belirlenmesi için ölçüttür? Bu etkinliklerden sadece birine indirgenerek şiirin oluşmasına imkân sağlayan zihniyetin belirlenmesi mümkün müdür? Düşüncelerinizi nedenleriyle belirtiniz.
b. Bütün şiirlerin oluşturdukları anlamları tek bir nedene bağlamak doğru olmaz. Çünkü şiirleri doğru anlamak için dönemin siyasi, askeri, ekonomik , dini yapıları da göz önüne alınmadır. Şiirler şairleri içinde bulunduğu her ortamdan etkilenerek yazılır.
c. XIII. yüzyılın ortasıyla XIV. yüzyılın ilk yarısında yaşayan Yunus Emre bu dönemlere ait dinî ve sosyal görüşü şiirine nasıl yansımıştır? Yunus Emre bu görüşleri hangi kelime, kavram ve söyleyişlerle vermiştir? Aşağıya yazınız.
ç. Yunus Emre’nin şiirinde tasavvuf izleri görülmektedir. Tasavvufta amaç kişinin Allah’a ulaşmak için çaba sarf edip gerekli ibadetleri yapması beklenilir. Abdal, mevlam, hu, İsa , Musa… gibi kavram ve isimler o dönem toplumunda İslamiyet’in ve tasavvufun etkisi olduğu görülür.
2. metin
KASİDE
I. Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmetten
Çekildik izzet ü ikbal ile bab-ı hükûmetten
…
II. Ne mümkün zulm ile bî dad ile imhâ-ı hürriyyet
Çalış idrâki kaldır muktedirsen âdemiyetten
…
III. Kilâb-ı zulme kaldı gezdiğin nâzende sahrâlar
Uyân ey yâreli şîr-i jiyân bu hâb-ı gafletten
Namık Kemal
Günümüz Türkçesiyle
I. Çağın değer yargılarını doğruluktan ve samimiyetten sapmış görerek kendi arzumuz ve saygınlığımızla devlet kapısından ayrıldık.
II. Zulüm ile işkence ile hürriyeti ortadan kaldırmak ne mümkün; eğer kendinde bir güç görüyorsan insanoğlundan anlama yeteneğini kaldırmaya çalış.
III. Ey yaralı kükreyen aslan, senin gezdiğin güzel sahralar, zulmün köpeklerine kaldı, artık gaflet uykusundan uyan!
ç. Tanzimat Dönemi sanatçılarının niçin hak, adalet, hürriyet, insanlık, düşünce gibi kavramları işlediklerini, “Kaside” adlı şiirden yola çıkarak açıklayınız. Bu konuda yaptığınız araştırma çalışmasından edindiğiniz bilgileri de kullanınız. Tanzimat Döneminde hangi sanat anlayışları etkili olmuştur? Aşağıya yazınız.
ç. Tanzimat döneminde Batılılaşmanın etkisinde toplumun birçok tabakasında değişim başlamıştır. Bunun sonucunda insanlarda hak , adalet, özgürlük kavramları ortaya çıkmıştır.
Birinci dönemdeki sanat anlayışı : Sanat toplum için anlayışı hakimdir.
İkinci dönemdeki sanat anlayışı : Abdülhamit’in baskılarından dolayı sanat için sanat anlayışı hakimdir.
Okuduğunuz şiirde bu sanat anlayışlarından hangisinin etkisi vardır?
Okuduğumuz metinde birinci dönem sanat anlayışının hakim olduğu görüyoruz.
3. metin
CENGE GİDERKEN
…
Bu topraklar ecdadımın ocağı,
Evim, köyüm hep bu yerin bucağı,
İşte vatan! İşte Tanrı kucağı!
Ata yurdun evlât bulmaz, giderim.
Tanrı’m şahit, duracağım sözümde,
Milletimin sevgileri özümde,
Vatanımdan başka şey yok gözümde.
Yâr yatağın düşman almaz, giderim.
…
Mehmet Emin YURDAKUL
d. “Kaside” ve “Cenge Giderken” adlı metinlerden öğrendiğiniz kadarıyla bu şiirlerin yazıldığı dönemlerde ülkemizin içinde bulunduğu sosyal, siyasi ve kültürel hayatın özelliklerini aşağıya yazınız.
d. Tanzimat ve Milli Edebiyat dönemlerinde Osmanlının kabuk değiştirdiği dönemler olarak göze çarpmaktadır. Tanzimat’ta Batılılaşma, Milli Edebiyat döneminde ise Türkçülük düşüncelerinin hakim olduğunu görürüz. Bu iki toplumsal hayatta başlıca değişiklikleri ortaya çıkarmıştır. Siyasi hayatta meclis ve seçme hürriyeti getirmiştir.
e. Yunus Emre şiirinde “Çağırayım Mevlâ’m seni” derken döneminde etkili olan tasavvuf ve edebiyat anlayışını ne ölçüde yansıtmıştır? Açıklayınız.
e. Yunus Emre Anadolu’da tasavvuf edebiyatını kuran kişilerin başında gelir ve bunu da sonuna kadar eserlerine ve topluma yansıtmıştır.
f. Kaside, XV. yüzyıldan sonra gelişen divan şiirinde pek çok örneği verilen bir şiir türüdür. Kasideler din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallarla oluşturulur. İkinci metin olarak verilen Namık Kemal’in şiiri, şekil bakımından bir kasidedir. Bu şiirin verilen beyitlerini inceleyerek konusunu bulunuz. Namık Kemal’in kasidesinde divan şiirinde yazılan kasidelerin etkisi olup olmadığı ve Namık Kemal’in divan şiiri geleneğinin etkisinde kalıp kalmadığı hakkındaki düşüncelerinizi nedenleriyle belirtiniz (Bu soruyu cevaplandırırken araştırma çalışması olarak okuduğunuz kasidelerin özellikleri hakkındaki düşüncelerinizi de belirtiniz.).
f. Namık Kemal’in yazmış olduğu kaside şekil bakımında Divan edebiyatındaki kaside ile aynı özelliklere sahiptir. Tek farkı Namık Kemal kasideyi bir devlet büyüğüne değil de soyut olan hürriyet kavramına yazmıştır. Bunda da geleneği etkisi elbette vardır ama Namık Kemal burada geleneği biraz değiştirip geliştirip bir sonraki kuşağa aktarmıştır.
4. metin
BİR’LER
Mavidir renklerin en çok doğup en çok boğanı
Okyanus, belki uyanmaz diye asla uyumaz.
İster ki deniz, tek yunus olsun, onu sevsin
Bir biçim bulsa bulut kendine ağlar mıydı?
Talât Sait HALMAN
5. metin
Günümüz Türkçesiyle
Sitem hep âşinâlardan gelür bîgâneden gelmez. Sitem hep tanıdıklardan gelir, yabancıdan gelmez.
Nâbî
Günümüz Türkçesiyle
O mâhîler ki deryâ içredür deryâyı bilmezler. O balıklar ki denizin içindedir denizi bilmezler.
Hayalî
Ney gibi delindi ciğerüm ışkun elinden
Ahmed Paşa
2. a. Dördüncü metin olarak verilen “Bir’ler” birer dizelik şiirlerdir. Beşinci metin olarak verilen dizeler ise farklı şairlerin şiirlerinden alınmış mısra-ı berceste (seçkin dize)lerdir. Divan şairlerinin çoğu, gelişigüzel şiirler yazmaktansa derin anlamlar içeren tek bir dize söylemeyi sanat yeteneği olarak kabul ederler. Bu dizelerin her birinde bir tema, anlam ve ses bütünlüğü olup olmadığını tartışınız. En küçük şiir biriminin adı nedir? Belirtiniz.
2. Divan şiirindeki dizelerin her birinde bir anlam ve ses bütünlüğü vardır. Şiirde yapının en küçük birimi mısradır.
6. metin
GAZEL
I. Akıbet gönlüm esîr itdün o gîsularla sen
Hey ne câdûsun ki âteş bağladın mûlarla sen
II. Gamze-i fettânunı koydun ki yıkdı âlemi
Bahse talmışken çeh-i Bâbil’de câdûlarla sen
…
Nedim
Günümüz Türkçesiyle
I. Sonunda o saçlarla gönlümü esir ettin, hey sen nasıl bir büyücüsün ki kıllarla ateşi bağladın.
II. Sen Babil kuyusunda büyücülerle bahse dalmışken bıraktığın fitneci gamzen (yan bakışın) dünyayı yıktı.
7. metin
VATAN MERSİYESİ’nden
Âh, yaktık şu mübarek vatanın her yerini
Saçtık eflâke kadar dûdunu âteşlerini
Kapadı gözde olanlar çıkacak gözlerini
Vatanın bağrına düşman dayadı hançerini
Yoğimiş kurtaracak bahtı kara mâderini
Serilip hâk-i hakarette vatan can veriyor
Yetişin son nefesimdir, gelin imdâda diyor
Sevgili vâlidemiz âkibet elden gidiyor
Vatanın bağrına düşman dayadı hançerini
Yoğimiş kurtaracak bahtı kara mâderini
Bu vatandır dağıtan âleme ilm ü edebi
Bundadır Beyt-i Harem Mescid-i Aksâ-yı Nebi
Ne belâ çektik ise hep bu vatandır sebebi
Vatanın bağrına düşman dayadı hançerini
Yoğimiş kurtaracak bahtı kara mâderini
Namık KEMAL
8. metin
Karanfil deste gider
Kokusu dosta gider
Sevip de alamayan
Gurbete hasta gider
Anonim
hzl.: Muammer SUN
b. Nedim’in gazeli, “Vatan Mersiyesi” ve 8. metin olarak verilen mâni aynı sayıda dizeden mi oluşmuştur? Bu şiirlerdeki dize sayısının farklı oluşunun nedeni ne olabilir?
b. Aynı dize sayısından oluşmaz. Mani dört dizeden oluşur gazel ise kitaptaki şekli ile 4 dize oluşur ama normalde 10 dize ile 30 dize arasında değişir. Bu farklılığı oluşmasında en büyük neden gelenektir. Gelenekte gazel 5-15 beyitten mani ise tek dörtlükten oluşur.
3. a. Şiir birimleri dize, beyit, bent, kıta ve şiir cümleleri olarak gruplandırılıp adlandırılırken hangi özellikler göz önünde bulundurulmuştur? Açıklayınız. Şiir birimlerinin anlam ve ses kaynaşmasıyla bütünleşerek nazmın hangi özelliğini oluşturabileceğini belirtiniz.
3.a. Bu gruplandırmalarda dize sayıları belirleyici olmuştur. İki dize varsa buna beyit dört dize varsa buna kıta denmiştir.
9. metin
KARA SEVDA
ak bir yaban güvercini
gibiydin aşk
vişnelere
bulaştın kirlendi beyazın.
takılmayan
telli duvak
verilmeyen mendil
düşlerde
kaldın.
…..
b. “Kara Sevda”adlı şiirde kaç şiir cümlesi vardır? Bu şiir cümlelerindeki anlam hangi tema etrafında bütünleşmiştir? Bu şiirin nazım şekli incelenen diğer metinlerden farklı mıdır? Bu farklılığın nedenini tartışınız. Tartışmanız sonucu oluşan ortak görüşü tahtaya yazınız.
b. 9 tane cümleden oluşmuş. Başlıktan anlaşılacağı gibi tema Kara Sevda’dır. Farklıdır. Nedeni diğerleri gibi dizelerdeki ölçüye dikkate edilmemiş ve serbest nazım şekli ile yazılmıştır. Aruz ya da hece ile aynı şekil ortaya çıkmazdı. Dizelerdeki hece ya da ses değerleri eşit olurdu.
10. metin
UZLETTE
c. “Kara Sevda” ve “Uzlette” adlı metinlerde ahenk nasıl sağlanmıştır? Bulunuz. Bu iki metinde kullanılan ahenk unsurları, seçilen kelimeler, anlamı tamamlayan birimler niçin aynı değildir? “Kara Sevda” adlı şiir günümüz şiirlerinden, Uzlette adlı şiir ise Fecriati Topluluğu şiirlerinden bir örnektir. Bu açıklamalardan da yararlanarak şiirlerin yazıldığı edebî dönemler ve şairlerin sanat anlayışlarının bu farklılıkta ne kadar etkili olduğunu belirtiniz.
c. Kara Sevda serbest nazımla yazılmıştır. Buradaki ahenk unsurları için içses özellikleri, aliterasyon ve asonanslara önem verilmelidir. Uzlette ise aruz kullanılmış ve buna göre kafiye redif uyak düzeni kullanılarak ahenk sağlanmıştır. Şairler yaşadıkları dönemde kullanılan yapıları kendi şiirlerine uygularlar.
ç. “Uzlette” adlı metindeki şiirin birimini bulunuz. Bu metnin günümüz diline çevrilmiş hâli mi, orijinal hâli mi daha ahenkli ve anlam yönünden bütünlük içindedir? Görüşlerinizi nedenleriyle belirtiniz.
ç. Nazım birimi baştaki iki bölüm dörtlük diğerleri üç ve tek dize olduğu buna bend demek durumundayız. Tabi şiirin orijinal hali daha ahenklidir.
d. “Gazel”, “Kara Sevda”, “Uzlette” adlı metinleri ölçü, kafiye, seçilen kelimeler, şiir birimleri, anlamın hangi temalar etrafında bütünleştiği yönlerinden inceleyerek karşılaştırınız. Şiirlerde bulduğunuz ortak ve farklı yönleri listeleyerek arkadaşlarınıza sununuz.
Paylaş
0 Yorum var "9.SINIF EDEBİYAT 46-75.SAYFA CEVAPLARI,ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ"
Yorum Gönder