Potasyum Nedir? Kullanım Alanlar Nelerdir?

Atom numarası 19 olan potasyum, latincede Kalyum’un ilk harfi olan K ile sembolize edilir. İlk olarak İngilizcesi potash olan kalya taşından sentezlendiği için potasyum ismini almıştır.

Elementer potasyum havada hızlıca oksitlenen ve su ile hızlıca reaksiyona giren, gümüşi beyaz renkli bir alkali metaldir. Sodyum ile kimyasal olarak birbirlerine yakın olduklarından dolayı, oluşturdukları tuzları eskiden farklandırılamamıştır. Doğada sadece iyonik tuzları halinde bulunan potasyum, deniz suyunda % 0.04 oranında bulunur ve birçok mineralin yapısında yer alır.

Potasyum evrende hafif atomların nükleosentezi ile oluşmuştur. Kararlı formu süpernova patlaması ile meydana gelmiştir. Doğada elementer düzeyde bulunmaz çünkü su ile hemen reaksiyona girer. Yerkabuğunun yaklaşık % 2.6 kadarı potasyumdur ve bu haliyle doğada en çok bulunan yedinci elementtir. Deniz suyundaki derişimi 0.39 g/L’dir. Ortoklaz (potasyum feldispat), kayaç formunda bulunan genel halidir.

Potasyum iyonları canlılar açısından çok önemlidir çünkü yaşayan her hücrenin yapısında bulunurlar. Potasyum iyon difüzyonu sinir iletişimi için anahtar mekanizmadır ve insanlar dahil tüm hayvanlarda potasyum eksikliği ciddi kalp fonksiyon bozukluklarına neden olur. Potasyum bitki hücrelerinde birikmektedir, bu nedenle taze meyve ve sebzeler iyi bir besin kaynağı olarak değerlendirilebilir. En çok bulunduğu gıdalar; maydanoz, kuru kayısı, çikolata, badem, fıstık, patates, muz, avokado, soya fasulyesi ve kepektir. Bunun dışında bir çok meyve ve sebze, et ve balıkta günlük ihtiyacı karşılayacak düzeyde potasyum bulunmaktadır.

Binde ikilik derişimi ile insan vücudunda en çok bulunan yedinci veya sekizinci elementtir. Bu derişim ortalama bir insan boyutuna realize edilirse vücut içinde bulunan miktarı yaklaşık 120 gram olur. Kalsiyum ve fosfor gibi temel minerallerin ardından vücut içindeki miktarı sülfür ve klor ile aynı düzeydedir.

Potasyum katyonları nöronların işlevini yerine getirmesi açısından çok önemlidir. Bunun yanında hücreler ile dokular arasındaki osmotik basıncın düzenlenmesinde temel rol oynar. Tadılarak anlaşılır bir yapısı vardır çünkü konsantrasyonuna bağlı olarak üç ya da dört farklı tat sensörünü tetikler. Seyreltik çözeltileri tatlı iken, yüksek konsantrasyonlu çözeltileri keskin tuzlu hissiyat verir.

Medikal açıdan genellikle diüretik (idrar sökücü) ilaçlarda vücuttaki sodyum miktarını azaltmak için kullanılır. Tedavi edici olan veya olmayan çeşitli varyasyonları bulunabilir. Potasyum klorür gibi potasyum tuzları suda iyi çözünür ancak yüksek konsantrasyonunun keskin tadı sıvı formülasyonlarını oluşturmayı güçleştirir. Tipik medikal doz aralığı günde 10 mmol (400 mg, yaklaşık bir bardak sütteki kadar) ile 20 mmol (800 mg) kadardır. Bunun dışında tablet veya kapsül şeklinde de bulunabilir. Bu formu genellikle mide veya bağırsakta hasar meydana getiren dokuların ortadan kaldırılması amacı ile kullanılır.

Aynı zamanda bitkiler için de vazgeçilmez bir element olduğu için gübre olarak zirai amaçlı sıkça kullanılır. Genellikle klorür (KCl), sülfat (K2SO4) veya nitrat (KNO3) formu gübre olarak tercih edilir. Küresel potasyum kimyasal ürünlerinin yaklaşık % 95 kadarı zirai gübre amaçlı üretilir ve bunun da % 90’lık kısmı potasyum klorürdür. Bitkilerdeki potasyum miktarı hasat sonrası % 0.5 ila % 2 arasında değişmektedir.

Endüstriyel olarak yukarıda belirttiğimiz gübreler ile birlikte yılda megatonlarca potasyum hidroksit (KOH), potasyum karbonat (K2CO3), potasyum permanganat (KMnO4), potasyum bromür (KBr) gibi formları da üretilmektedir. Potasyum hidroksit çok kuvvetli bir bazdır ve genel olarak endüstriyel temizleyicilerin üretiminde ve kuvvetli ve zayıf asitlerin nötralizasyonunda kullanılır.

Potasyum karbonat cam, sabun, televizyon, floresan lamba, tekstil boyaları ve pigmentlerinin üretiminde yer alır. Potasyum permanganat oksitleyici, beyazlatıcı ve saflaştırıcı bir bileşiktir ve tatlandırıcı olan sakkarin üretiminde kullanılır. Potasyum bromür de genel olarak fotoğrafçılıkta sedatif olarak kullanılmaktadır.

Paylaş

ridkes